zondag 31 mei 2009

Marathon


Helaas voor de marathonlopers was het gisteren 27 (!!) graden in Stockholm. Zo warm had ik het nog nooit in Zweden. Heerlijk weer om een beetje te relaxen in het gras en met water te knoeien. Mijn volleybalclub helpt elk jaar mee met de marathon en ik dit jaar dus ook. Liefst twee keer zagen we de 16.000 fanatiekelingen voorbij hollen (of wandelen, achteraan het peloton). Dat is heel veel mensen en nog veel meer bekertjes water.

De Keniaan Paul Kipkemei Kogo won in 2 uur, 15 minuten en 35 seconden. Ook voor de Zweden reden tot trots want een Zweedse won bij de vrouwen: Isabellah Andersson in 2 uur, 33 minuten en 52 seconden (ok, ze is geboren in Kenia, maar wat doet dat ertoe). Respect. Vooral ook voor al die mensen die het niet professioneel doen en zich door de warmte over 42 kilometer Stockholms asfalt ploegden.

dinsdag 26 mei 2009

Boeren

Yvon: "Wat zoek jij in een vrouw?"
Boer: "Euh... Nou, euh... Gewoon...".
Yvon: "En wat heb jij haar dan te bieden?"
Boer: "Nou, ja... Euh... Een man van weinig woorden, denk ik."

Afgelopen week was het zowel bij Boer zoekt vrouw als bij de Zweedse tegenhanger Bonde söker fru tijd voor de jaarlijkse aflevering waarin de nieuwe boeren voorgesteld worden, zodat ze in de herfst aan een passende partner geholpen kunnen worden. Ik vind het een heerlijk programma. Die onbeholpen mannen! Heerlijk! Er komt geen woord uit! Vaak geen duidelijk idee wat ze zoeken en over zichzelf kunnen ze ook al niet veel vertellen. Fantastische tv. En hulde voor Yvon Jaspers natuurlijk die het programma echt máákt.

Maar de Zweedse variant is zo mogelijk nog beter. Die boeren praten tenminste! En ze weten ook wat ze zoeken en wat ze willen! En ze antwoorden de mooiste poëtische dingen op de vraag wat liefde voor hen is. Ook al versta je er geen klap van; gewoon even meekijken! Bovendien hebben ze maar liefst twee vrouwelijke boeren (geen homo helaas). En dan dat goddelijke Zweedse landschap erbij... Het is dat ik al voorzien ben...




Dat is toch niet te vergelijken met de eenlettergrepige antwoorden die sommige Nederlandse boeren geven? (even op deze link klikken, de KRO doet niet aan hippe inplakbare filmpjes)

maandag 25 mei 2009

Vreeswijk

Stukje Zweeds-Nederlandse gezamenlijke cultuur; troubadour Cornelis Vreeswijk. Ik kende hem niet voor ik naar Zweden kwam. Mijn ouders bleken hem wel te kennen. Fijn als je af en toe ergens te jong voor bent...

Nederlandse vader, Zweedse moeder, op zijn twaalfde verhuisde het hele gezin naar Stockholm. Hij werd in Zweden beroemd als een soort Boudewijn de Groot. Maatschappijkritische liedjes in het Zweeds. Denk Vietnam oorlog demonstraties met een gitaar en een baard. Bracht ook nog een paar cd's in het Nederlands uit. Zijn grote hit was "De nozem en de non". Hij kreeg in Nederland echter nooit de status die hij in Zweden, ook jaaaaren na zijn dood, nog steeds heeft. Vergelijk ook de lengte van de Nederlandse en de Zweedse Wikipedia-pagina. I rest my case...

Het zijn mooie liedjes met goede teksten. Zweedse leraren komen er dan ook vaak mee op de proppen. Ik heb na drie Zweedse leraressen geleerd dat Zweedse vrouwen van alle generaties gek zijn op Cornelis Vreeswijk. Waarschijnlijk vooral leraressen Zweeds. Om meteen een wit voetje te halen is het dan ook goed al in een vroeg stadium te laten blijken dat je weet wie Cornelis is.





zaterdag 23 mei 2009

Campagne

Er is altijd een drempel waar je jezelf even overheen moet dwingen, maar het leek me een goede manier om mijn goodwill aan de Zweedse Groenen te laten zien en wat Stockholmse Groenen te leren kennen. Dus ik stond afgelopen donderdag goodiebags uit te delen voor Miljöpartiet de Gröna (al die Engelse marketingtermen maken dat hele campagne voeren er ook niet beter op...)

Wacht even, was dat niet die partij waarvan ik vond dat ze maffe standpunten hebben? Ja, dat klopt, maar mijn theorie was in deze: hoe meer stemmen voor de Europese Groene Partij, hoe beter. En ik ken na een half jaar nog steeds erg weinig Zweden en dit was een mooie gelegenheid wat min of meer gelijkgestemden te ontmoeten.

Goodiebags dus. De sneue inhoud: twee folders en een ieniemieniestukje chocola. Maar vooruit maar, ik was daar om uit te delen. En dat was nog verrassend leuk. Leuke, jonge vrijwilligers waren op komen draven om met mij de tasjes uit te delen. Het publiek wilde bovendien daadwerkelijk met ons van gedachte wisselen. Een heuse, serieuze politieke discussie op straat is me tijdens het campagne voeren in Nederland wel eens overkomen, maar niet vaak. Hier meerdere keren in twee uur. Ik heb geargumenteerd voor het belang van het klimaat en voor het belang van stemmen dat het een lieve lust was, enigszins gehinderd door mijn gebrekkige Zweeds en het feit dat ik niet eens wist wie de lijsttrekker was...

En passant heb ik nog mijn best gedaan een Nederlandse toeriste te overtuigen niet op de Partij van de Dieren te stemmen, maar de argumenten van Judith die mij zo overtuigend in de oren klonken bij Pauw en Witteman kregen haar niet direct om...

zondag 17 mei 2009

Gelyncht

Vandaag was ik in Steninge Slott. We namen de bejaarde buurvrouw die met Pasen op onze kat gepast had en ons Nederlandse bezoek mee naar dit schattige kasteeltje even buiten Stockholm. Het stikt van dit soort buitenplaatsen in de omgeving van Stockholm en deze was echt heel mooi. Begin achttiende eeuws, klein, nog volledig ingericht.


Het kasteeltje hoorde ooit toe aan Axel von Fersen (1755-1810), een Zweedse graaf en maarschalk. Zijn verhaal kende ik nog niet, maar hij werd uiteindelijk gelychnt door een woedende menigte en sinds mijn afstudeerscriptie over Johan de Witt interesseert dat soort verhalen mij extra. Zijn levensverhaal is tragisch en het verbaast me dat het nog niet verfilmd is.

Axel von Fersen was onder andere de minnaar van de franse koningin Marie Antoinette. Hij heeft nog geprobeerd haar te redden tijdens de Franse Revolutie door haar naar Zweden te smokkelen. Dat mislukte echter, onder andere doordat Marie weigerde met minder dan 16 man personeel te reizen. Ze eindigde enige tijd later onder de guillotine...

Axel von Fersen zelf eindigde minstens zo tragisch. Toen de populaire Zweedse kroonprins in 1810 van zijn paard viel en overleed ontstond al gauw het gerucht dat Von Fersen hem vergiftigd had. Von Fersen was een tegenstander van de toenmalige koning en had dus een motief om zich van de kroonprins te ontdoen. Tijdens de processie tijdens begrafenis van de kroonprins werd Von Fersen door de woedende menigte bekogeld met stenen, meegesleurd en doodgeslagen. Later bleek de koning de militairen die de processie begeleiden orders te hebben gegeven om Von Fersen niet te beschermen. Ze hadden zelfs geen kogels in hun geweren. De geruchten over de vergiftiging bleken uiteindelijk op niets gebaseerd. Maar de koning was wel mooi van een tegenstander af.

Als dat geen Hollywoodfilm in the making is... Geschiedenis kan zo wreed en zo fascinerend zijn...

zondag 10 mei 2009

Kunst

Enkele maanden geleden ontstond er in Stockholm nogal wat opschudding omdat een studente van de Kunstacademie een psychose in scene zette op een brug midden in de stad. Ze liet zich voor haar kunstwerk afvoeren naar een psychiatrisch ziekenhuis en behandelen en onthulde pas de volgende ochtend dat ze de psychose alleen gespeeld had. Het ziekenhuis en het publiek waren heftig verontwaardigd; hoe durfde de studente zo misbruik te maken van het systeem en mensen te bedriegen? Het kwam zelfs tot een intern onderzoek op de Kunstacademie en de studente werd aangeklaagd. Wekenlang was er discussie in de media over Kunst en of er niet meer toezicht moest komen op wat studenten eigenlijk zoal uitspoken op de Kunstacademie.

Dit weekend kwam de studente, Anna Odell, met tekst en uitleg in een grote Zweedse krant. Nu het kunstwerk af is en deze week tentoon gesteld zal worden, wil ze erover praten. Het blijkt dat ze niet zomaar wat deed, maar dat ze een gebeurtenis van 13 jaar eerder naspeelde. Toen had ze daadwerkelijk een psychose op een brug in Stockholm en dreigde ze zichzelf van de brug te werpen. Omstanders belden de politie en ze werd afgevoerd naar een psychiatrisch ziekenhuis. Ondanks dat ze naar eigen zeggen niet aggresief was werd ze vastgebonden met riemen en werden haar onder dwang kalmerende middelen toegediend. Toen ze daar later over vertelde wilde niemand haar geloven en een gesprek erover aangaan met het ziekenhuis bleek onmogelijk.

Nu wil ze de discussie over zorg aan psychiatrische patiënten aangaan via dit kunstwerk. Het bleek 13 jaar later namelijk precies zo te gaan. Ze was niet aggressief, maar stribbelde wel tegen en spuugde op de grond en werd net als eerder vastgebonden en verdoofd. Ze beschrijft de totale machteloosheid van patiënten in de psychiatrische zorg. Hoe tegen je zin vastgebonden worden en verdovende middelen toegedient krijgen als je je niet precies zo gedraagt als de artsen willen, voelt. Hoe een psychisch zieke niet geloofd wordt als hij klaagt over de zorg die hij gekregen heeft.

Goede kunst roept emotie en discussie op. En dat heeft dit werk duidelijk gedaan. Kunst kan een rol spelen in of aanleiding geven tot maatschappelijke discussies. En ik hoop dat er naar aanleiding van dit werk inderdaad gediscussieerd gaat worden over psychiatrische zorg en niet meer over de kwaliteit van de Stockholmse Kunstacademie. Want de punten die Odell aansnijdt zijn toch in elk geval een discussie waard.

donderdag 7 mei 2009

Uitstrijkje

Vandaag mijn eerste confrontatie met de Zweedse gezondheidszorg. De bijzonder grondige Zweedse bureaucraten zagen in hun computer dat er ineens een 26-jarige vrouw ingeschreven stond die volgens het systeem nog nooit een uitstrijkje had gehad. Dus het systeem stuurde me een brief of ik me even wou melden bij de dichtstbijzijnde verloskundigenpraktijk. Vroedvrouwen doen hier duidelijk meer dan in Nederland.

Zweden zijn erg fanatiek met hun uitstrijkjes want het blijkt dat ze daar al mee beginnen op 23-jarige leeftijd en dan elke drie jaar op herhaling (in Nederland pas vanaf 30 en dan elke vijf jaar). Leverde me prompt een berisping op van de dienstdoende vroedvrouw want ik was uit '82 en ze deden dit jaar '85 en '86 dus ik zou de vorige keer wel gespijbeld hebben. Het was vervolgens natuurlijk zo gepiept en over 5 weken krijg ik een brief thuis of ik wel of niet tekenen van beginnende baarmoederhalskanker vertoon. Dat soort zaken kunnen ze wat mij betreft niet vaak genoeg controleren. Tot zover voldoet de Zweedse gezondheidszorg in elk geval aan mijn vooroordelen: goed en gratis.

Een ander stereotype werd echter tegelijk bevestigd; Zweden doen niet aan privacy. Levert het Elektronisch Patiënten Dossier in Nederland heftige discussie op; in Zweden hebben ze dat al lang. De vroedvrouw vist net zo makkelijk mijn gegevens uit haar computer als elke willekeurige andere zorgverlener en maakt vervolgens elektronisch een recept dat alle apotheken in Zweden in kunnen zien. Harstikke handig natuurlijk, maar ik houd er niet van dat ik niet weet wie er allemaal toegang hebben tot dit soort privacygevoelige informatie. Ik kan er maar moeilijk aan wennen dat werkelijk alles hier gelinkt is aan je persoonsnummer en dat de gekste instellingen er steeds weer inzage in blijken te hebben. Beetje te veel vertrouwen in de maatschappij wat mij betreft...

Op dat gratis valt trouwens ook wel wat af te dingen; het uitstrijkje was gratis, maar voor bezoek aan huisartsen, ziekenhuis en specialisten moet gewoon een eigen bijdrage betaald worden net als voor medicijnen. Dat eigen risico waar ik in Nederland zo op foeterde blijken ze in dit socialistische paradijs ook al lang te hebben...